آیا بزرگترین قرآن خطی جهان با دست بریده کتابت شد+ تصاویر

شاهزاده بایسنغر میرزا (۸۰۲ تا  ۸۳۷ هجری) فرزند شاهرخ تیموری و گوهرشاد بیگم، از خوشنویسان و هنرمندان عصر خودش بود. در کتاب «اطلس خط» پیرامون نوه امیر تیمور گورکانی آمده است: بایسنغر میرزا اهل هنر را تشویق بسیار می‌کرد. در کتابخانه او پیوسته ۴۰ تن از خوشنویسان و مُذهبان و مصوران مشغول کتابت و تذهیب و تصویر بودند و سرپرستی جمله هنرمندان با «میرزا جعفر» بود که بایسنغر به وی علاقه و محبت فراوان داشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 بایسنغر میرزا در خطوط اصول (شش قلم) شاگرد شمس‌الدین است و در خط محقق و ثلث از استادان برجسته است. کتیبه پیش طاق مسجد گوهرشاد در مشهد به خط ثلث اوست که در سن ۲۰ سالگی نوشته و از قدرت و قوت قلم سحر و معجزه‌ای به یادگار گذاشته است.

کتابت بزرگترین قرآن موجود به خط محقق نیز اثر ارزنده اوست که هم اکنون بعضی صفحات آن در موزه آستان قدس رضوی، کاخ گلستان، کتابخانه ملّی، موزه ملّی ایران، کتابخانه و موزه ملک و بعضی مجموعه‌های خصوصی موجود است و منسوب به وی می‌دانند. از ۸۰۰ و اندی صفحه‌ای که قرآن بایسنغری داشته، فقط حدود ۱۶۰ صفحه آن در ایران موجود است.

این مصحف که به قرآن بایسنغری شهرت دارد، در حالت باز ۱۰۵ در ۱۸۷ سانتی‌متر اندازه داشته و روی کاغذ سمرقندی کتابت شده است. البته در طول تاریخ،  حواشی تمام برگه‌ها بریده یا افزوده شده است، بنابراین برگه‌های برجای مانده از این قرآن، هم‌اندازه نیستند.

به عنوان نمونه،  ۲ برگه از این قرآن که در موزه ملی ایران نگهداری می‌شوند، هر یک ۱۰۶.۵ ×  ۸۶ سانتی‌متر اندازه دارند.

در سه سطر، قسمتی از سوره غافر یا سوره مؤمن (سوره ۴۰) شامل بخشی از آیه ۵۵ و آیات ۵۶-۵۷ و قسمتی از آیه ۵۸ این سوره، در انتهای آیات تذهیب به صورت دایره با رنگ طلایی کار شده است.

اما نمونه‌هایی که در کتابخانه ملک نگهداری می‌شوند، دوسطری هستند و ۹۵.۹ سانتی‌متر طول و ۴۴ سانتی‌متر عرض دارند:

قرآن بایسنغری به خط محقَق کتابت شده است. زنده‌یاد حبیب‌الله فضائلی پیرامون این خط می‌نویسد: «محقق» خطی شکوهمند، وزین و درشت اندام با فواصل منظم و بدون تداخل و تو در تو، یکدست و خالص و یکنواخت، با کمال وضوح و روشنی، از خطوط اصلی و اصیل ایرانی ـ اسلامی است، که در قدیم مقیاسی برای دیگر خطوط و منشاء پیدایش اقلام دیگری بوده است. خطی است در نهایت سادگی و بساطت که یک و نیم آن دور و چهار و نیم آن سطح است.

از خوشنویسانی که نمونه‌هایی از خط محقق از آن‌ها به جای مانده می‌توان: یاقوت مستعصمی، نصرالله طبیب، احمدبن سهروردی، عبدالله صیرفی، بایسنغر بن شاهزخ بن تیمور، سلطان ابراهیم بن شاهرخ، جعفر بایسنغری، علاء الدین محمد تبریزی، میرعبدالقادر حسینی شیرازی و... را نام برد.

۷ احتمال درباره نگارش قرآن بایسنغری

۱ـ ​قرآن بایسنغری توسط «عمر اقطع» نوشته شده است که به دلیل قطع دست راستش، ممارست کرد و قلم به دست چپ گرفت و این نسخه نفیس را کتابت کرد.

۲ـ ​قرآن بایسنغری توسط «ابن مُقله» وزیر هنرمند دربار عباسیان نوشته شده است، اما او از مقامش عزل شد و ابتدا دست راست، سپس دست چپ قطع شد. با این حال، او قلم به دست بریده بست و نوشت، اما هنرش قدردانی نشد و در عوض،  زبانش را بریدند.

۳ـ بایسنغر میرزا، پسر شاهرخ و نوه تیمور، خوشنویسی زبردست بود که فقط ۳۸ سال عمر کرد، اما کتیبه مسجد مادرش (گوهرشاد) در جوار حرم رضوی را به خط خوش خود نوشت؛ بنابراین قرآن را هم خودش نوشته است. البته که او در خط ثلث استاد بوده، نه محقق.  

۴ـ «اُلُغ بیگ» دیگر پسر شاهرخ و برادر بایسنغر، به فرمان پدرش حاکم سمرقند بود. او که حافظ قرآن بود، با برادرانش در حوزه‌های شعر و هنر رقابت داشت، بنابراین دستور داد بزرگ‌ترین قرآن خطی جهان را بنویسند.

۵ـ نادرشاه افشار این قرآن را به غنیمت با خود به ایران آورد و در جنگ‌ها، پیشاپیش لشکرش حرکت می‌داد و به آن پناه می‌برد. پس از کشته‌شدن او، این مصحف توسط سربازانش تکه‌تکه شد و به غارت رفت.

۶ـ در سفر دوم ناصرالدین شاه قاجار به خراسان، این قرآن در امامزاده ابراهیم قوچان قرار داشت. شاه دستور داد دو برگ از آن به کاخ سلطنتی گلستان منتقل شود و از روی آن نسخه‌های دیگری کپی‌برداری شود.

۷ـ حسین‌آقا خزاعی، فرمانده لشکر شرق به مرکزیت مشهد که فردی متشرع بود، حین بازدید امامزاده ابراهیم قوچان ۵۲ برگ از قرآن بایسنغری را در جعبه‌ای خاک گرفته یافت و مسحور آن خط زیبا شد. او پس از یافتن این اوراق که بسیار صدمه‌دیده، ناقص و شکسته بود، نامه‌ای به سردار سپه نوشت و درخواست کرد این گنج گرانبها را برای مرمت به آستان قدس رضوی منتقل کند و به دست استادان صحاف و مرمت‌گر آنجا بسپارد. اوراق به مشهد منتقل و مرمت شد و قاب‌هایی دورو برای نمایش برخی از این اوراق تهیه شد. برخی از این اوراق در دوره‌های بعد به دست مُذّهبان تذهیب شد؛ تذهیبی که از نظر سبک نسبت بایسته به دوره تاریخی اثر نداشت.

نوشاد رکنی، کارشناس نسخ خطی معتقد است که قرآن بایسنغری توسط یک نفر نوشته نشده و دست‌کم بر اساس شیوه نگارش و حرکت قلم و فرم گرافیکی کار سه خط مختلف را می‌توانیم تشخیص دهیم.

او معتقد است خوشنویس این مصحف، چپ‌دست است. همچنین از کشیدگی‌های حروف «و» و «ز» می‌توان تشخیص داد که خوشنویس آن کسی بوده که به خط ثلث عادت داشته است؛ بنابراین با توجه به این نکات،  انتساب آن به «عمر اقطع» قطعاً مردود است.

نسخه‌ای بازآفرینی‌شده از قرآن بایسنغری توسط آستان قدس رضوی چاپ شده است.

منبع: فارس

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: قرآن خطاطی قران سانتی متر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۴۷۸۹۰۰۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیت‌اللّه العظمی نوری همدانی: اسلام بزرگترین حامی حقوق زن است/ اسلام «زن‌» را بعنوان اینکه مانند مرد یک انسان کامل است و شایستگی خلیفه الهی بودن را دارد معرفی کرد

به گزارش جماران؛ متن پیام آیت‌اللّه العظمی نوری همدانی به همایش هویت عصری زنان در آینه قرآن و حدیث بدین شرح است:

 

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ الصَّلَاةُ وَ السَّلَامُ عَلَی سَیِّدِنا وَ نَبِیِّنَا أَبِی ‌الْقَاسِمِ المصطفی مُحَمَّد وَ عَلَی أهلِ بَیتِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ سیَّما بَقیَّهَ اللَّهِ فِی الأرَضینَ.

با سلام و تحیت به آن مجمع محترم؛

موضوع «جایگاه و موقعیّت بانوان‌» از دیر باز مورد گفتمان اندیشمندان و صاحب نظران بوده و نویسندگان و نظریه پردازان در این زمینه دیدگاههای گوناگونی‌ارایه داده و هر یک از آنان برداشت و تحلیلی داشته و طبق جهان بینی خود آن را ابراز داشته‌اند. که این موضوع با مطالعه تاریخ اقوام و ملل روشنتر می‌شود.

در این میان مکتب حیات بخش اسلام‌ که کامل‌ترین ادیان است با توجه به نظر واقع بینانه به انسان و وظایف و تکالیف او، موقعیت بانوان را به نحو اصولی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و با عنایت به ساختار خلقت زنان به تبیین حقوق آنها پرداخته است که با نگرش دقیق و خالی از اغراض باید گفت‌: در هیچ‌مکتب و گرایشی اینگونه حریم و حقوق زنان مورد حمایت قرار نگرفته‌ و شأن و منزلت آنان مصونیت پیدا نکرده است‌.

مگر نه این است که پیش از ظهور اسلام با زنان در همه نقاط جهان به بدترین نوع ‌برخورد می‌شده و از کمترین حقوق اجتماعی محرومشان داشته بودند.

که در آن فضای مسموم حضرت رسول اکرم‌(صلی الله علیه و آله) رفعت مقام و شأن والای ‌بانوان‌ را با کمال صراحت اعلام و قوانینی بر اساس فطرت انسان مقرّر داشت‌.

و مگر نه این است که با استقبال از حضور زنان در عرصه‌های جهادی و آموزشی و پرورشی و اجتماعی سالهای نخستین ظهور اسلام به عصر طلایی تبدیل شد و بر تارک ‌جبین تاریخ اسلام درخشید.

انسانی در میان دو دیوار بلندِ تحجر و تمدّن‌ِ کاذب‌. محبوسی در اعماق دو زندان‌: زندان جاهلیّت و زندان بردگی مُدِرن‌. اسیر دو کمند: کمند اوهام و خرافات و کمند تهمت و افتراءآت‌. مقهور دو فرهنگ‌، فرهنگ جاهلی و فرهنگ کلمات فریبنده به نام آزادی ‌و بعنوان علم و تمدن و تساوی حقوق‌. بالاخره فریادگری بدون فریادرس‌! و مُجرمی بدون ارتکاب جرم‌، مظلومی به ‌ظلم مضاعف و محروم از حقوق زندگی صحیح‌!

در روزگاری که در تمام فرهنگهای اقوام و ملل جهان «زن‌» بعنوان یک‌ «موجود پست » و «طفیلی » و انسان درجه دوّم‌ مطرح بود و تلخی ‌و محرومیّت بر همه ابعاد و زندگی او چه سیاسی‌، چه فرهنگی و چه اقتصادی ‌سایه افکنده و مورد بدبینی‌ ها و آماج تهمت‌ها بود و از هیچ روزنه‌ای بر افق زندگی ‌او روشنایی نمی‌تابید، و همه درها بر روی او بسته بود، خورشید اسلام طلوع ‌کرد و افق زندگی او را از کَران تا کَران روشن نمود و ندای عطوفت‌آمیز پیغمبر رحمت‌، حضرت محمّد مصطفی(صلی الله علیه و آله) روح نشاط و امید در کالبد او دمید و راه ‌ترقی و تکامل را به روی او از همه جهت باز کرد.

حضرتش موقعیّت مهم «زن» در اجتماع بشری و جایگاه بلند او و شایستگی‌ ها و استعدادهای فراوانی را که دست آفرینش در وجود این‌موجود بدیع قرار داده است را گوشزد کرد و آیه‌هایی از قرآن مجید را در رابطه با معرفی مقام مهم زن و ارزش والای او برای مردم بیان نمود. «زن‌» را بعنوان اینکه مانند مرد یک انسان کامل است و شایسته همه‌کمالات و کرامت‌های انسانی است و شایستگی خلیفه الهی بودن را دارد معرفی کرد.

«مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»

«إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِینَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِینَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِینَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِینَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِینَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِینَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِینَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاکِرِینَ اللَّهَ کَثِیرًا وَالذَّاکِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِیمًا»

و این نمونه‌ای از آیات قرآن در عظمت زنان است و بر همین اساس همانطور که نمونه‌ای از مردان برای الگوسازی ذکر نمود، از زنان شایسته نیز به عنوان الگو معرفی می‌شود:

« ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ کَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ کَانَتَا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَیْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ یُغْنِیَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَیْئًا وَقِیلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِینَ وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیْتًا فِی الْجَنَّةِ وَنَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِینَ وَمَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فِیهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِکَلِمَاتِ رَبِّهَا وَکُتُبِهِ وَکَانَتْ مِنَ الْقَانِتِینَ»

و در روایات ما نیز احادیث مختلف و متواتر درباره حقوق و جایگاه بانوان ذکر شده‌است که توصیه می‌شود به کتب حدیثی ما مراجعه کرده و با در نظر گرفتن سند احادیث بعضی از مطالب جعلی که با قرآن کریم مطابقت ندارد را استثناء نمود.

امروز نیز دنیای کفر با متهم ساختن اسلام نسبت به حقوق زن آنچه را که خود در عمل انجام می‌دهد به دین مقدس ما نسبت می‌دهد در حالی که با این عمل می‌خواهد پرده سیاه بر حقایق و موقعیت زن در اسلام بپوشاند و عمل ننگین خود را نسبت به بانوان توجیه نماید، اما باید با صدای رسا و بلند اعلام کرد که این دین بزرگترین حامی حقوق زن می‌باشد.

در پایان از همه حاضرین، خصوصاً از برگزار کنندگان این جلسه محترم و بویژه نماینده معظم ولی فقیه آیت الله آقای نورمفیدی کمال سپاس و تشکر را دارم و توفیق همگان را از خداوند متعال خواستارم و متلمس دعای خیر می‌باشم.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته

 

قم مقدسه

حسین نوری همدانی